‘Brieven zijn fantastisch. Brievenedities zijn voor een biograaf haast nog fantastischer!’ Bij de presentatie van Niks geniaal vandaag ontvouwde de dichter, tekstschrijver en biograaf Peter Theunynck waarom brieven(edities) het leven zoveel aangenamer kunnen maken.

K. Gyselinck

Laat ik maar even een open deur intrappen. Brieven zijn onmisbare en onschatbare bronnen voor een biograaf. Vandaar dat ik ook zo houd van instituten als het AMVC-Letterenhuis of het Letterkundig Museum waarin al die kostbare schatten (van brieven) zorgvuldig bewaard worden.

Brieven zijn vaak veel interessanter dan mondelinge getuigenissen, omdat ze op het moment zelf geschreven zijn en geen vage herinnering zijn aan iets wat lang geleden is gebeurd. Ze volgen de gebeurtenissen op de voet en zijn zelf gebeurtenissen. De brieven van Van de Woestijne zijn vaak heel eerlijk, onverbloemd en bovendien pittig geformuleerd. Heerlijk materiaal voor een biograaf dus.

Bij het opstellen van een kroniek van Van de Woestijnes leven heb ik heel veel aan zijn brieven gehad. Ze verschaffen je voortdurend informatie over zijn “whereabouts” en ze laten je toe om in zijn ziel te kijken. Ze zorgen voor een soort gegevensruggengraat, die je dan met andere bronnen (dagboeken, agenda’s, journalistieke geschriften, getuigenissen) kunt aanvullen. De Bom-brieven, zo noemen we ze wel eens, zijn natuurlijk niet de enige brieven van Van de Woestijne. Ook die aan Victor de Meyere en Louis Ontrop (die vooral de jeugdjaren van Van de Woestijne documenteren) zijn erg interessant. Daarnaast zijn de brieven aan uitgever Van Dishoeck (die meestal net iets zakelijker zijn) belangrijk en ook de brieven aan Firmin van Hecke zijn onmisbaar. Maar die aan De Bom zijn misschien wel de max.

Collectie AMVC-Letterenhuis

Ze zijn zo belangrijk, omdat het om het omvangrijkste corpus Van de Woestijne-brieven gaat (zo’n vierhonder stuks). Ze overspannen een periode van 32 jaar (Van de Woestijne heeft 51 jaar geleefd). De correspondentie begint met één van de weinige bewaarde brieven van De Bom (van 26 juni 1896) aan de 18-jarige Van de Woestijne en eindigt op 25 augustus 1928, bijna exact een jaar voor Van de Woestijnes dood. Van de Woestijne geeft zich in die brieven bloot. De Bom was een goede, warme, uiterst loyale vriend bij wie Van de Woestijne zijn hart kon luchten.

Brieven zijn fantastisch, dames en heren. Brievenedities zijn voor een biograaf haast nog fantastischer! Waarom? Omdat ze hem het leven zo veel makkelijker maken.

Wat is het probleem? Het handschrift van Van de Woestijne? Neen, dat valt wel mee. Zijn lettertjes zijn meestal heel klein, maar wel duidelijk leesbaar. Een van de problemen is dat Van de Woestijne zijn brieven niet (heel) stipt dateerde. Het kost je als onderzoeker soms weken/maanden speurwerk om een aantal brieven in de juiste volgorde te krijgen en min of meer te dateren. Als iemand dat werk voor je doet, dan spring je een gat in de lucht.

Collectie AMVC-Letterenhuis

In brieven duiken soms mysterieuze namen of vage verwijzingen naar bepaalde zaken of gebeurtenissen op. Als een gedreven editeur, zoals in dit geval Bert Van Raemdonck, al die dingen haarfijn voor je uitzoekt, bespaart je dat een hoop werk en tijd. Dankzij de digitale versie van Berts werk, heb ik mijn eigen informatie snel en handig kunnen checken, hier en daar aanvullen en corrigeren. Ook correct citeren wordt een makkie, als je over een brieveneditie beschikt.

Een grote luxe is het ook dat die brieven nu in een keurig hanteerbaar boek verschijnen. Na jaren zeulen met mappen en kaften, snoep ik nu van die brieven in dit voorbeeldig uitgegeven boek. Het komt voor mij helaas een beetje laat, maar ik ben er toch erg blij mee. Meer van dat, zou ik zeggen. De brieven aan De Meyere, de brieven aan Van Hecke en de brieven aan Paul van de Woestijne wachten op een editeur.

Waarom dit boek ook voor u een hebbeding kan zijn, dierbare luisteraar en lezer? Er staat een uitgebreid register in, wat het opzoeken van informatie over bepaalde personen bijzonder makkelijk maakt. Bovendien vindt u over alle in het boek opgenomen personen biografische informatie. Heerlijk en handig. Last but not least beschikt u over een literair pareltje. De brieven van Van de Woestijne zijn namelijk vaak heel origineel, fris en raak geformuleerd. Inhoudelijk interessant en grappig. Literatuur dus.

Peter Theunynck

Bert Van Raemdonck (ed.), Niks geniaal vandaag. De briefwisseling tussen Karel van de Woestijne en Emmanuel de Bom. Kapellen (Uitgeverij Pelckmans), 2010 | 496 pagina’s |

ISBN 978 90 289 5610 0 | € 27,50

Foto Peter Theunynck: K. Gyselinck